- Fonte: Esther Rodríguez /La Voz de Asturias
- Cartelu reivindicativu de la toponimia Cartelu reivindicativu de la toponimia Iniciativa pol asturianu
La capital asturiana foi unu de los postreros grandes conceyos del Principáu n’aprobar la toponimia oficial.
La toponimia o onomástica xeográfica ye una disciplina de la onomástica que consiste nel rexistru, catalogación y estudiu etimolóxicu de los nomes propios d’un llugar. El términu «toponimia» deriva etimolóxicamente del griegu τόπος (tópos, ‘llugar’) y ὄνομα (ónoma, ‘nome’).
La llingua asturiana ye una de les variedaes romances derivaes del llatín, sicasí, el procesu para la so recuperación y normalización llingüística caltien dende va décades estremada a la sociedá asturiana. Per un sitiu, hai quien consideren que la cooficialidá ye un derechu fundamental para los «asturfalantes», ente que nel bandu contrariu denuncien que se trata d’una imposición. Lo mesmo pasa cola aplicación de la toponimia asturiana.
Una parte de la población defende que al utilizar les denominaciones tradicionales pretende camudase el nome de los llugares, a pesar de qu’hai escritos que respuenden por lo contrario. Nel casu de la capital asturiana esisten documentos qu’acrediten que dende principios del sieglu XIX yá s’utilizaba’l términu Uviéu.
Iniciativa pol Asturianu asegura que’l topónimu Uviéu «apaez en testos del añu 1832, tantu n’asturianu como en castellán y pertenecientes, por casu a Teodoro Cuesta, Pachín de Melás, José Napoleón Acebal espublizaos na prensa y distintes publicaciones d’antaño en toles dómines históriques, dende principios del sieglu XIX». D’esta manera, si tenemos en cuenta la documentación histórica, recoyida pol activista y miembru del colectivu en defensa de la llingua, Inaciu Galán y González, nel llibru Relación d’un aldeanu: llamáu Francisco Fernández por llamátigu «de la Candonga» (1837) yá figura escritu’l nome tradicional de la capital asturiana. «De nuevu que vus cuntar. Almeyeru yo fui a Uviéu y nun ayeri estuvi allá…», escribía entós daquella l’autor.
El topónimu Uviéu, nun diálogu de José Napoleón Acebal, publicáu na Revista Asturies
A principios de los años 50 del sieglu XIX, hai tamién una referencia escrita sobre l’usu d’Uviéu. La Revista Asturies publica entós daquella un diálogu n’asturianu del abogáu y poeta xixonés José Napoléon Acebal nel que Miguelón d’Uviéu pregúnta-y a Benitu de Candás si «con xigomencies vinisti a Uviéu». «Quiero a San Mateo tamién vesitar», respuende’l candasín. Nesa mesma revista, nel añu 1858 utilízase’l topónimu tradicional de la capital asturiana pa indicar el capítulu nel que se va a informar sobre #cantar y romances del conceyu d’Uviéu.
La siguiente referencia bibliográfica sobre’l topónimu Uviéu remontase al añu 1878. El poeta mierense Teodoro Cuesta publica n’El Comerciu un testu en memoria pol fallecimientu de la reina Mercedes, esposa del rei Alfonso XII y finada en Madrid en dichu añu. «Yá la reina ta n’Uviéu, yá la xente allegre danza, y mil ixuxús escúchense qu’el pueblu gozosu llancia», rellataba l’escritor.
Otra de les menciones a Uviéu vuelve recoyese na revista Asturies. Pela so parte, el cronista oficial d’Asturies, Julio Somoza, dedicó’l so llibru Cosiquines de la mió *quintana (1884) al Firme d’Uviéu», esto ye, al rector de la Universidá d’Uviéu, Fermín Canella, máxima autoridá cultural d’Asturies naquel momentu.
Un añu más tarde, en 1885, el presidente de l’academia de la llingua, Apolinar Ratu de Arguelles escribió una carta n’asturianu pa solicitar a la Real Academia Española la introducción de palabres asturianes nel diccionariu oficial. Una misiva na que figura’l topónimu Uviéu, que tamién foi incluyíu delles vegaes nel Vocabulariu de les palabres y frases bables que se falaron d’antiguo y de les que güei se falen nel Principáu d’Asturies, siguíu d’un compendiu gramatical, publicáu en 1891 pol escritor asturianu, bisagüelu de Rodrigo Rato. Cuatro años más tarde, l’escritor Teodoro Cuesta publica un poema n’asturianu n’honor al obispu dominicanu y el primer santu asturianu Melchor García Sampedro, Una obra, na que de xacíu y tal que venía escribiendo, el mierense menta Uviéu. Nesta dómina, Tuna tamién utiliza’l nome tradicional d’Uviéu p’anunciar les próximes fiestes de San Mateo: «A la Xente d’Uviéu.. tambor y gaita».
El topónimu «Uviéu» ta recoyíu de forma escrita dende mediaos del sieglu XIX. Asina, hai constancia de qu’en 1852 usolo Marcelino Flores de Prado y, pocos años después, Apolinar Rato y Hevia, bisgüelu de Rodrigo Rato, nuna carta al presidente de la Real Academia Española.
Asina se recueye nuna carta qu’en 1984 la Comisión de Toponimia del Principáu d’Asturies unvió al alcalde d’Uviéu d’aquella, Antonio Masip, y a la que tuvo accesu Europa Press. Más de trés décades depués, Uviéu vuelve ser el topónimu que propón la Xunta Asesora de Toponimia del Principáu d’Asturies pa nomar a la capital d’Asturies, too esto xunto la forma en castellanu «Oviedo», lo que fizo que el grupu municipal del PP nel conceyu protestara.
El topónimu Uviéu ta recoyíu pela primer vez de forma escrita en 1852, na pluma de Marcelino Flores de Prado. Otra manera, Apolinar Rato y Hevia, bisgüelu de Rodrigo Rato y mui críticu col socialismu, tamién usó esta forma nuna carta unviada’l presidente de la Real Academia Española na que solicitó la introducción de palabres asturianes nel diccionariu español.
La mesma forma ye la qu’esti autor usa nel «Vocabulario de las palabras y frases bables», de 1891. Per otru llau, tamién se recueye’l usu d’Uviéu nel periódicu local «El carbayón» en 1897.
Amás, el cronista oficial d’Asturies, Julio Somoza, dedicó’l so llibru ‘Cosiquines de la mió quintana’, publicáu en 1884, al «Firme d’Uviéu». Ye dicir, al rector de la Universidá d’Uviéu, Fermín Canella, máxima autoridá cultural d’Asturies n’aquel momentu.
